Visie en missie JWG Architecten

Toen mijn kleinzoon van 18 maanden, in het zitje voorop de fiets bij mijn dochter, bij ons de straat in reed zei hij "opa, oma". Hij kon nog geen zinnen spreken, maar zijn ruimtelijk gevoel was al wel verbonden met zijn gevoel voor een thuis, de bekende geborgenheid van het huis van zijn opa en oma.

Net als het aanleren van onze moedertaal, ontwikkelt bij de kleine mens het gevoel voor wonen. Ons thuisgevoel, al eerder dan het taalgevoel, zit waarschijnlijk al duizenden jaren in ons bewustzijn verankerd. Dat is dan een existentiële lichamelijke kennis en behoefte aan geborgenheid. Dit gevoel krijgt elke mens, in meer of mindere mate, mee in de eerste levensjaren of wellicht al genetisch tijdens de zwangerschap. Dit menselijk vermogen gaat vooraf aan de ontwikkeling van de moedertaal. Gezin en partner leveren de grootste bijdrage (40-50%) aan dit menselijke subjective wellbeing.

Omdat onze maatschappij toenemend vraagt om woningen die ook geschikt zijn voor één persoon, is het zeker voor een architect van belang na te denken wat daarnaast kan bijdragen aan een goed thuisgevoel.

Wat is dan dit thuisgevoel?

Het gevoel voor geborgenheid is aan een ruimte, een huis verbonden. Je voelt je thuis wanneer je in de juiste fysieke, sociale en mentale omgeving bevindt. Als architect wil je maximaal bijdragen aan dit warme gevoel, door het vormgeven van deze drie aspecten van het thuisgevoel in en rondom het huis waarin je woont.

Het eerste thuisgevoel, een veilige fysieke woonomgeving

De basis van het thuisgevoel is de sterke verbondenheid met een eigen plek. Een eigen ruimte met een eigen territorium waarover je alleen of samen met je gezin controle hebt. Je wilt negatieve dingen buiten de deur houden. De verbondenheid ontstaat als je eigenaarschap voelt en zelf kunt bepalen hoe je deze persoonlijke ruimte inricht. De ene persoon heeft behoefte aan ruimte en openheid aangenaam, de andere geeft de voorkeur aan een intieme cocon.

Het tweede thuisgevoel, een vertrouwde sociale woonomgeving

In onze tijd wordt steeds meer het sociale en de zorg als een bedrijfsmatig gemaakt product gezien. Dat scheidt ons van elkaar in plaats van dat het bindt. Het tweede, gedeelde thuisgevoel is wederkerig met het het eerste, persoonlijke thuisgevoel. Wanneer een bewoner zich meer thuis voelt in zijn directe woonomgeving, dan wordt het persoonlijke thuisgevoel minder belangrijk. Andersom geldt ook, als het sociale thuisgevoel ontbreekt, dan komen de schuttingen, camera's en rolluiken.

Het kiezen voor een nieuw samenzijn en samen wonen geeft ons op een hedendaagse manier, sociaal rendement. Het samenleven met verschillende leeftijden in een goede balans tussen privacy en gemeenschappelijkheid, geeft juist zelfstandigheid en zelfredzaamheid. Samen een moment voor jezelf. Zeker in een land met meer dan drie miljoen eenpersoonshuishoudens, geen luxe, lijk me.

Het derde huisgevoel, de inrichting van woonomgeving die bijdraagt aan zelfstandigheid

Iedereen wil voor zichzelf een mentaal welbevinden en een goede fysieke gezondheid. Zoals gezegd, heeft ons thuis, onze woonomgeving een grote invloed op ons mentale welbevinden. Routines en rituelen maken een plek voorspelbaar (controle-gevoel) en zorgt ervoor dat je als individu je woning eigen maakt en als een veilige plek ziet. Hoe irritant is het niet als iemand in je eigen huis het servies op een andere plek zet.

Samen wonen of hoe maken we een thuisgevoel.

Als je hebt geanalyseerd wat het is en waar het vandaan komt, maakt het nog niet vanzelf sprekend dat het reproduceerbaar is.

Een uniek voorbeeld van een gerealiseerd derde thuisgevoel is de woning van Pauline. Architect Ed Bijman ontwierp samen met Pauline, die ernstige lichamelijke beperkingen heeft, haar woning, zo dat zij zelfstandig kon gaan wonen. Bovendien is het zo mooi gemaakt, dat het er helemaal niet ‘aangepast’ uitziet. Mede door deze woningaanpassing zijn de zorgvragen die Pauline nodig heeft, teruggebracht van tien naar drie per dag. Door dit thuis is de positieve sprong in haar mentale gezondheid echt ongelooflijk.

Zoals de Canadese architect Grace Kim in haar TED-talk samen wonen stelt dat alleen zijn een probleem wordt, als de mens zich niet meer ingebed voelt in een sociale woonomgeving. Haar stelling: samen wonen maakt ons gelukkiger en is levensverlengend, past helemaal binnen het creëren van het tweede thuisgevoel.

In het project MarktMeesters hebben de bewoners volledige zeggenschap gehad over hoe hun woning er achter hun eigen voordeur uitziet. Door het samen delen van ruimten, is binnen alle privé-woningen meer wooncomfort (zonder extra investering) ontstaan. En tegelijkertijd voelen de bewoners zich onderdeel van een sociale woonomgeving, het tweede thuisgevoel.

In MarktMeesters in Utrecht heb ik samen met elke bewoner hun appartement ontworpen. Zo zijn tien verschillende appartementen ontstaan. Als ik nu met deze bewoners spreek, vindt iedereen dat zij in het mooiste appartement wonen. Binnen onze maatschappelijke normen kan er echter maar één de mooiste zijn. Met thuisvoelen is dat anders, dan winnen alle woningen in thuisvoelen.